İSAM Tarihçesi

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), İslam dini, tarihi ve medeniyetinin ilmî esaslar çerçevesinde araştırılması ve doğru bir şekilde tanıtılması, müslüman toplumların tarihî süreçte ürettikleri ilmî birikim ve kültürel mirasın günümüz ilim dünyasına aktarılması için çalışmalar yürüten bir kurumdur.

Araştırmacı yetiştirme, ansiklopedi neşri ve kütüphane hizmetlerini ana faaliyet alanı olarak belirleyen İSAM, kurulduğu günden bu yana hazırladığı eserler, yetiştirdiği araştırmacılar, ürettiği projeler ve yürüttüğü eğitim programlarıyla üniversite ve sivil toplum kuruluşlarına öncülük etmektedir. Bugün de devam ettirdiği yayın, tahkik ve dijitalleşme projeleriyle ve dünyadaki sayılı ihtisas kütüphaneleri arasında yer alan kütüphanesiyle akademik çalışmalar için ufuk belirleme misyonunu sürdürmektedir.

İSAM’ın 33 yıllık bir çalışmanın sonunda ortaya koyduğu 46 cilt hacmindeki en büyük eseri olan TDV İslâm Ansiklopedisi, dünyada müslümanlar tarafından hazırlanmış ve tamamlanmış ilk telif İslam ansiklopedisidir. Ansiklopedinin ilk edisyonunun tamamlanmasının ardından faaliyetlerini ülkemizin ve İslam coğrafyasının güncel ihtiyaçlarına uygun bir şekilde yeniden düzenleyen İSAM, bu hedefler doğrultusunda ana faaliyet alanlarında yeni çalışmalar başlattı.

Dünyadaki güncel akademik gelişme ve eğilimleri yakından takip eden İSAM yürüttüğü dijital veri tabanları oluşturma çalışmalarına yakın zaman önce yeni bir boyut kazandırdı. TDV İslâm Ansiklopedisi’nin internet üzerinden erişime açılmasıyla başlayan süreçte görsellik, muhteva ve arama özellikleri geliştirilerek eserin bir dijital ansiklopediye dönüştürülmesi çalışmalarına ağırlık verildi. Önümüzdeki süreçte TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki yer, kişi, kavram, olgu ve tarih (kronoloji) gibi işlenebilir verilerin daha ileri araştırmalarda kullanılmak üzere bir veri tabanına dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Uluslararası veri sistemleriyle uyumlu olarak geliştirilmeye ve birbirleriyle entegre edilmeye uygun başka dijital kaynakların ve veri tabanlarının oluşturulması da İSAM’ın gündeminde önemli bir yer tutmaktadır.

TDV İslâm Ansiklopedisi tecrübesinden ilham alarak, İslam dini ve ilkeleri hakkında güvenilir, doğru ve yeterli bilgiyi yurt içi ve yurt dışında daha geniş bir kitleye sunma amacıyla başlatılan yeni ansiklopedi çalışması tamamlandı ve Temel İslam Ansiklopedisi adıyla 8 cilt olarak yayımlandı. Daha anlaşılır bir dil kullanılarak hazırlanan ve görsel öğeler, haritalar ve infografiklerle desteklenen bu yeni ansiklopedi, İslam'ı anlama ve keşfetme yolculuğunda güvenilir bir rehber sunmayı amaçlamaktadır.

İSAM tarafından kuruluş aşamasında oluşturulan, doktora öğrencilerinin yurt dışında eğitim almasını sağlayan Araştırmacı Yetiştirme Projesi (AYP); Türkiye’deki akademik seviyenin belirli bir aşama kaydetmesi de gözetilerek yurt içinde lisans üstü çalışma yapan araştırmacılara destek vermek üzere yeniden yapılandırıldı. Yeni açılan ilahiyat fakültelerinin araştırma görevlilerini akademik tecrübe açısından desteklemek amacıyla Yaz Araştırma ve Eğitim Destek Programı (YADEP) gibi dönemlik programlar yürürlüğe konuldu. Diğer yandan nitelikli akademisyen yetiştirmenin ön şartı olan lisans eğitimi sürecinin önemine binaen İSAM, ilahiyat öğrencilerini klasik İslamî ilimler ve sosyal bilimler alanlarında yetiştirmek üzere Türkiye’deki lisans destek programlarına öncülük eden Lisans Akademik Destek Programı’nı (LADEP) ihdas etti.

İSAM İslam ilim tarihinin yazımı için elzem görülen, yazma eserlerin araştırmacılar için erişilebilir hâle getirilmesine yönelik çalışmalara öncelik verdi. Bu çerçevede Arapça ve Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmış eserlerin yayına hazırlanmasına yönelik tahkikli ve tenkitli neşir kursları düzenlediği gibi bu neşir çalışmalarında kullanılması amacıyla kılavuzlar da hazırlayıp yayınladı. Düzenlediği ondan fazla kursta eğitim verdiği kursiyerleri sertifikalandıran İSAM, ilgili alanlarda bizzat yayımladığı eserlerle de ilim dünyasına katkı sunmaya devam etmektedir.